झेंडू फुलशेती: बाजारभाव, मागणी आणि भविष्यातील दिशा
शेती ही आपल्या संस्कृतीचा आणि अर्थव्यवस्थेचा आधार आहे — आणि फुलशेती, विशेषतः झेंडूची (marigold) शेती, धार्मिक-सांस्कृतिक कार्यक्रमांमुळे कायम गतिमान असते. सण, पुजा, माळा, गजरे यांसारख्या धार्मिक व सजावटीच्या गरजांमुळे झेंडूला महत्त्व आहे, त्यामुळे तिच्या फुलांचा बाजारभाव आणि मागणी सालेंद्याने बदलतात. आज तारीख २३ सप्टेंबर २०२५ नुसार, झेंडूच्या मागणी व भाव यावर एक सखोल विश्लेषण पुढे दिले आहे.
झेंडू फुलशेती: नवरात्रीसाठी झेंडूची मागणी आकाशाला भिडली
झेंडूचा सध्याचा बाजारभाव
सद्यस्थितीत झेंडूच्या फुलांना चांगला भाव मिळण्याची स्थिती दिसत आहे. काही अहवालानुसार दसऱ्याच्या निमित्ताने झेंडूच्या काही प्रकारांना ₹१०० ते ₹२०० प्रति किलो भाव मिळत आहेत.
दुसरी बाजू पाहता, काही ठिकाणी भाव थोडे कमी आहेत — काही विक्रेत्यांनी ₹८० ते ₹९० प्रती किलो या दरात झेंडू विकला असल्याचे नमूद केले आहे.
त्याचप्रमाणे बाजारातील भागवार फरक स्पष्ट दिसतो — महानगरांमध्ये आवक जास्त आहे, पण मागणीही तीव्र आहे, त्यामुळे भाव तुलनेने उंच आहेत; ग्रामीण भागात थोडी आवक कमी असण्यामुळे किंमती मध्यम असू शकतात.
मागणीतील वाढ — कारणे आणि स्थिती
मागणी वाढण्याची प्रमुख कारणे खालीलप्रमाणे:
-
सांस्कृतिक-सांप्रदायिक सण
नवरात्र, दसरा, दिवाळी — हे सण झेंडूच्या फुलांसाठी मोठी मागणी निर्माण करतात. माळे, हार, तोरण, पूजा सजावट यासाठी झेंडू खूप वापरला जातो. https://www.lokmat.com/+2Agrowon – Agriculture News+2 -
लोकांचा वापर वाढणे
आता फक्त धार्मिक वापर नाही, सजावट, इव्हेंट्स, बाजार सजावट व वैयक्तिक श्रद्धा-अभिव्यक्तीच्या गोष्टी देखील महत्त्वाच्या होत आहेत, त्यामुळे सामान्य ग्राहकदेखील झेंडू खरेदीला येतात. -
उत्पादनात घट
पावसाळ्याचा अतिरेक, अवानुकूल हवामान, कीडमार आणि रोग यांमुळे काही भागात झेंडूचे उत्पादन अपेक्षित प्रमाणात न झाल्यामुळे बाजारात पुरवठा कमी आहे, ज्यामुळे भाव वाढतात. https://www.lokmat.com/+1 -
मध्यम आणि मोठ्या व्यापाऱ्यांची भूमिका
शहरांमधील फूल बाजार, मंदिर मंडळे, सजावट उद्योग हे मोठ्या प्रमाणात झेंडूचा माग करीत आहेत, त्यामुळे तो उत्पादन करणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी उत्तम संधी आहे.
शेतकऱ्यांसाठी आव्हाने
जरी भाव चांगले दिसतात, तरी काही आव्हाने आहेत ज्याचा समज असणे गरजेचे आहे:
-
पुरवठा व्यवस्थापन: झेंडूचे ताजे फुले त्वरित बाजारात पोहचवले पाहिजेत; वेळेवर तुकडे करणे, व्यवस्थीत वाहतूक, योग्य पॅकेजिंग हे महत्वाचे आहे.
-
कीड व रोग नियंत्रण: हवामानात होणाऱ्या बदलामुळे झेंडूच्या उत्पादनात रोग-कीडचे धोके वाढतात. शेतकरी नियमित निरीक्षण करायचा व प्रभावी कीटकनाशकांचा वापर करावा लागतो.
-
उत्पादन खर्च: बियाणे, खत, श्रम, पाणी यांचा खर्च वाढल्यामुळे नफा मार्जिन कमी होऊ शकतो, विशेषतः जर उत्पादन कमी झाले तर.
-
मध्यम स्तरावर बाजार धोरण: जर सहज ग्राहकांपर्यंत पोहोच नाही, तर फुलांचा मृतपट्टा वाढतो. “मध्यस्थ” म्हणजे व्यापारी, बागायती बाजार, स्थानिक मंडळींच्या मागणीचा अंदाज आवश्यक आहे.
संधी आणि रणनीती
शेतकऱ्यांसाठी काही रणनीती पुढीलप्रमाणे आहेत ज्यामुळे दर्जेदार उत्पादन आणि बाजारप्राप्ती सुधारता येईल:
-
विविध वाणांची लागवड: पिवळे, नारिंगी, लाल-अंबर रंगांचे निवडक वाणी मध्ये लागवड करणे, जी सजावटीसाठी आणि धार्मिक वापरासाठी विशेष मागणी असते.
-
गुणवत्ता व ताजेपणा राखणे: फुले ताजी आणि छान असतील तर ग्राहकांना व व्यापाऱ्यांना आकर्षण वाढते. पिकझेर वेळेचे नियोजन, गोळा करण्याचे तास, वाहतुकीतील काळ कमी ठेवणे हे महत्वाचे.
-
संधींचा गणित करणे: सणांच्या आधी उत्पादन पूर्णपणे सज्ज ठेवणे — नवरात्र, दसरा, दिवाळी यांसारख्या काळात मागणी जास्त वाढते म्हणून त्या काळासाठी जो आराखडा पूर्वी तयार करतो त्याचा फायदा होतो.
-
स्थानिक मार्केटशी संपर्क वाढवणे: बाजार समिती, शहरातील फूल बाजार, इव्हेंट प्लॅनर्स, मंडळे यांशी जोडणी करणे; तसेच ऑनलाईन विक्री व डिजिटल मार्केटिंगचा विचार करणे.
-
संयमित पाण्याच्या वापराची तंत्रे आणि हवामानाबद्दल तयारी: हवामानातील अनिश्चितता लक्षात घेऊन पाण्याची बचत करणारी तंत्रे अवलंबणे, भिजवणी पद्धती, ड्रिप इरिगेशन इत्यादींचा वापर करता येईल.
निष्कर्ष
झेंडू फुलशेती हे महाराष्ट्रात आणि इतर प्रांतांमध्ये एक परंपरागत पण उच्च क्षमता असलेले पिक आहे. सणांच्या आधी बाजारात झेंडूला मागणी नेहमीच वाढते; जर शेतकरी सध्याच्या उत्पादन खर्च, गुणवत्ता नियंत्रण आणि बाजाराच्या गरजांच्या अनुषंगाने योग्य नियोजन करून लागवड केली, तर चांगला नफा मिळू शकतो.
आज पाहता, बाजारभाव आधीपेक्षा चांगले दिसत आहेत, पण सणाच्या पूर्वसंध्येला त्यात आणखी वाढ होऊ शकते. शेतकरी आणि व्यापाऱ्यांनी मिळून काम केले तर उत्पादन खर्च व नफा यांचा संतुलन साधता येईल.