ब्रुसेल्स स्प्राऊट्स लागवड: 60 दिवसांत लाखोंचा नफा देणारे आधुनिक आणि निर्यातक्षम पीक

ब्रुसेल्स स्प्राऊट्स लागवड: कमी कालावधीत जास्त नफा देणारे परदेशी पीक

भारतामध्ये आजच्या काळात शेतकरी पारंपरिक पिकांपासून बाहेर पडून आधुनिक, कमी कालावधीत उत्पन्न देणाऱ्या पिकांकडे वळत आहेत. अशाच एका परदेशी पण भारतात यशस्वी ठरलेल्या पिकाचे नाव आहे — ब्रुसेल्स स्प्राऊट्स.
हे पीक आकाराने छोट्या कोबीसारखे असते, पण याचे पोषणमूल्य, बाजारातील दर आणि निर्यातयोग्यता लक्षात घेता हे एक अत्यंत फायदेशीर पीक ठरते.

परदेशी बाजारात वाढती मागणी

ब्रुसेल्स स्प्राऊट्स लागवड प्रामुख्याने युरोप आणि अमेरिकेत मोठ्या प्रमाणात केली जाते.
परंतु डिसेंबर ते फेब्रुवारी या काळात तेथे तापमान खूपच कमी असतं आणि बर्फवृष्टी होत असल्याने उत्पादन थांबतं.
यामुळे त्या काळात मेक्सिको, अमेरिका, भारत आणि इतर उष्णकटिबंधीय देशांतून या पिकाची निर्यात केली जाते.

सध्या आंतरराष्ट्रीय बाजारात या पिकाचा भाव ७ ते ८ डॉलर्स प्रति किलो, म्हणजेच ६०० ते ६५० रुपये किलो इतका आहे.
भारतामध्ये देखील याचा बाजारभाव १५० ते ४०० रुपये किलोपर्यंत मिळतो, म्हणजेच देशांतर्गत आणि निर्यातीसाठी दोन्ही बाजूंनी जबरदस्त मागणी आहे.

भारतातील संशोधन आणि उपलब्धता

काही वर्षांपूर्वी ब्रुसेल्स स्प्राऊट्स हे पीक भारतात कमी प्रमाणात होतं, परंतु आता कृषी अनुसंधान केंद्रांनी यावर प्रयोग करून याची भारतीय हवामानानुसार योग्य वाण तयार केली आहेत.
आज या संशोधन केंद्रांकडून शेतकऱ्यांना बीज, लागवडीचे प्रशिक्षण आणि आधुनिक तंत्रज्ञान याबाबत मार्गदर्शन उपलब्ध आहे.

म्हणजेच शेतकऱ्यांना आता परदेशातून महागडी बियाणं मागवण्याची गरज नाही. स्थानिक स्तरावरच याची उच्च दर्जाची बीज मिळू शकतात.

मातीची तयारी आणि लागवड पद्धत

ब्रुसेल्स स्प्राऊट्स लागवड करण्यासाठी हलकी ते मध्यम, उत्तम निचऱ्याची जमीन योग्य असते.
जमीन तयार करताना रोटाव्हेटरने दोन वेळा मशागत करून जमीन समतल करावी.
यानंतर वाफे किंवा बेड तयार करून ठेवावेत, ज्यामुळे पाण्याचा निचरा नीट होतो.

लागवड दोन प्रकारे करता येते –

1. थेट बियाण्यांपासून लागवड, किंवा

2. रोपांद्वारे लागवड

रोपांद्वारे लागवड केल्यास उत्पादन लवकर आणि एकसमान मिळतं.

एका हेक्टरसाठी सुमारे ४०० ते ५०० ग्रॅम बियाण्यांची आवश्यकता असते.
रोपांमधील अंतर दीड फूट, आणि ओळींमधील अंतर दोन फूट ठेवावे. म्हणजेच साधारणतः “2 x 1.5 फूट” या अंतरावर लागवड करावी.

हवामान आणि सिंचन

हे पीक थंड हवामानात चांगले वाढते. नोव्हेंबर ते डिसेंबर हा लागवडीसाठी सर्वात योग्य कालावधी मानला जातो.
दिवसाचे तापमान १५°C ते २५°C दरम्यान असावे. जास्त उष्ण हवामानात झाडांची वाढ कमी होते.

सिंचनाबाबत हे पीक थोडं संवेदनशील आहे.
म्हणून ड्रिप इरिगेशन पद्धतीचा वापर केल्यास पाण्याची बचत होते आणि ओलावा नियंत्रित ठेवता येतो.

खते व्यवस्थापन आणि कीडनियंत्रण

ब्रुसेल्स स्प्राऊट्स लागवड करताना प्रति हेक्टर खालील प्रमाणात खते आवश्यक आहेत:

• नायट्रोजन – 150 किलो

• फॉस्फरस – 60 किलो

• पोटॅश – 60 किलो

ही खते लागवडीपूर्वी मातीमध्ये मिसळून घ्यावीत. उर्वरित नायट्रोजन दोन टप्प्यांमध्ये द्यावा.
सेंद्रिय खत किंवा गांडूळ खत दिल्यास मातीची सुपीकता वाढते.

किडींचा त्रास झाल्यास “किलेक्स” सारखे जैविक कीटकनाशक उपयोगी पडते.
यात “इमिडाक्लोप्रिड” आणि “लॅम्ब्डा सायहॅलोथ्रिन” हे घटक असतात, जे पांढरी माशी आणि खोलकिडा यांवर प्रभावी ठरतात.

उत्पादन आणि काढणी प्रक्रिया

रोपे लावल्यानंतर साधारण ८० ते ९० दिवसांनंतर या पिकाला उत्पादन सुरू होते.
प्रत्येक झाडावर ३ ते ४ सें.मी. आकाराचे छोटे कोबीसारखे स्प्राऊट्स तयार होतात.
हे स्प्राऊट्स दर २०–२५ दिवसांनी तोडता येतात.

एका हंगामात ५ ते ६ वेळा काढणी करता येते, त्यामुळे सातत्याने उत्पन्न मिळत राहतं.
प्रत्येक झाडावर शेकडो लहान स्प्राऊट्स तयार होतात, जे आकार, रंग आणि घट्टपणा लक्षात घेऊन विक्रीस पाठवले जातात.

उत्पादन आणि नफा विश्लेषण

संशोधनानुसार, ब्रुसेल्स स्प्राऊट्स लागवड केल्यास प्रति हेक्टर २०० ते ४०० क्विंटल उत्पादन मिळतं.
जर आपण प्रति किलो दर २०० रुपये धरला, तरी एक हेक्टरमागे ८० लाख रुपयांपर्यंत उत्पन्न मिळू शकतं.
याचा अर्थ, एकरी सुमारे ३२ लाख रुपये नफा मिळू शकतो.

निर्यात केल्यास हा दर प्रति किलो ६०० ते ७०० रुपयेपर्यंत जातो, ज्यामुळे नफ्याचं प्रमाण दुप्पट वाढतं.
म्हणूनच हे पीक आधुनिक आणि व्यावसायिक शेतीसाठी उत्कृष्ट पर्याय ठरतो.

निष्कर्ष: ब्रुसेल्स स्प्राऊट्स लागवड म्हणजे सुवर्णसंधी

मित्रांनो, ब्रुसेल्स स्प्राऊट्स लागवड हे पीक कमी कालावधीत, कमी खर्चात आणि जास्त नफा देणारं आधुनिक पीक आहे.
भारतातील काही राज्यांमध्ये या पिकाची चाचणी यशस्वी ठरली आहे आणि शेतकऱ्यांनी यामधून लाखोंचा नफा मिळवला आहे.

जर तुम्हाला शेतीतून वर्षभर स्थिर आणि जास्त उत्पन्न हवं असेल, तर हे पीक तुमच्यासाठी सर्वोत्तम ठरू शकतं.
थोडं आधुनिक तंत्रज्ञान, योग्य प्रशिक्षण आणि व्यवस्थापन केल्यास ब्रुसेल्स स्प्राऊट्स लागवड तुम्हाला एक यशस्वी व निर्यातक्षम शेतकरी बनवू शकते.

त्वरित सारांश (Quick Summary):